Liczenie oddechów w niewydolności serca
Jeżeli u Twojego psa lub kota stwierdzono zastoinową niewydolność serca (czyli płyn w płucach na skutek choroby serca) poprosimy o monitorowanie jego oddechów w domu. Ma to na celu sprawdzenie reakcji organizmu na podawane leki. Sprawdzamy w ten sposób zdolność płuc do swobodnego oddychania. Najlepiej liczyć oddechy u zwierząt jak śpią, można je również liczyć jak spokojnie odpoczywają. Prawidłowa liczba oddechów wynosi około 10 do 30 oddechów na minutę. Jeżeli leczenie przynosi oczekiwane rezultaty, wtedy liczba oddechów nie będzie większa niż 30/min podczas snu zwierzęcia. Wzrost oddechów w stosunku do normy dla Twojego psa lub kota powyżej ich zwykłej wartości jest już wskazówką dla nas, by skorygować leczenie, tym bardziej jeśli przekroczy częstość 30/min - może to świadczyć o gromadzeniu się płynu w płucach. Spadek częstości oddechów jest również ważną wskazówką dla nas do decyzji o zmianie leczenia.

Jak mierzyć częstość oddechów?
Oddechy liczymy jak zwierzak wygodnie śpi, w przyjaznym otoczeniu, kiedy nie jest mu zbyt zimno lub zbyt gorąco. Nie liczymy oddechów u zwierząt tuż po wysiłku fizycznym, nawet jeśli już odpoczywają. Nie liczymy również oddechów wtedy, kiedy coś się zwierzakowi śni lub kiedy widoczne są tiki.

Każdy cykl wdech-wydech liczony jest jako jeden oddech. Patrząc na psa i kota widać uniesienie (wdech) i opadnięcie (wydech) klatki piersiowej lub brzucha tuż za żebrami. Warto policzyć oddechy przez pełną minutę, by wynik był jak najbardziej wiarygodny. Można również policzyć oddechy przez 30 sekund, następnie pomnożyć wynik przez 2. W notesie zawsze zapisujemy wynik oddechów na minutę, aby ułatwić szybkie porównanie do poprzednich wyników i do normy.

Tak wygląda liczenie oddechów u psa, który spokojnie śpi. Zaznaczony jest każdy wdech i wydech oraz naliczane są kolejne oddechy:



Tak wygląda liczenie oddechów u kota, który spokojnie śpi. Podobnie naliczane są kolejne oddechy:



Istnieje aplikacja na telefon (IOS i Android), która ułatwia liczenie oddechów (KardioPies) lub można zapisać pomiary w tabelce jak poniżej:

Szmer sercowy to jeden z nieprawidłowychdźwięków, który lekarz weterynarii może usłyszeć podczas badaniastetoskopem. Sam szmer nie jest chorobą, lecz objawem jednej z wielu chorób serca.

Prawidłowe dźwięki (zwane tonami) powstają, kiedy zamykają się zastawki w sercu. U psów i kotów normalny cykl pracy serca składa się z dwóch tonów serca. Ton 1 odpowiadaja zamykaniu się zastawek dwudzielnej i trójdzielnej (często określany jako bum), drugi zaś odpowiada zamykaniu się zastawki aorty i tętnicy płucnej (często określany jako tup). Czyli normalny rytm serca można określić jako bum-tup--bum-tum--bum-tup--bum-tup.
Tak brzmi prawidłowy rytm serca:
Kliknij aby pobrać plik z dźwiękiem

Szmer sercowy jest to dodatkowy dźwięk sercowy, który słyszalny jest najczęściej pomiędzy pierwszym i drugim tonem serca. Słyszalny jest on jako szum. Jest to szmer, który często towarzyszy wadom wrodzonym serca, chorobie zwyrodnieniowej zastawki dwudzielnej (tzw. endokardioza), kardiomiopatii rozstrzeniowej, czy kardiomiopatiach kocich.
Tak brzmi szmer sercowy:
Kliknij aby pobrać plik z dźwiękiem

Występowanie szmeru sercowego jest wskazaniem do dalszej diagnostyki kardiologicznej. Samaobecność szmeru sercowego sugeruje chorobę, ale nie umożliwia postawienia ostatecznego rozpoznania. Często w oparciu o lokalizacje szmeru sercowego na klatce piersiowej, jego głośności oraz informacji o zwierzęciu, jesteśmy w stanie w przybliżeniu ocenić, która choroba jest najbardziej prawdopodobna.

Szmer sercowy można zatem uważać jako wczesny sygnał choroby serca, ponieważ występuje on często jeszcze przed wystąpieniem objawów chorobowych. Dlatego tak ważne jest, by przy okazji każdej wizyty pacjenta dokładnie osłuchać. Warto podkreślić, że szmer sercowy nie występuje wyłącznie w przebiegu chorób serca (patrz poniżej). Dodatkowo wiele zwierząt, u których są obecne szmery sercowe żyje wiele lat bez wystąpienia objawów chorobowych ze względu na wolny niektórych rozwój chorób.

Co więc powoduje szmery sercowe?
Szmer sercowy wynika z turbulentnego przepływu krwi. Turbulentny przepływ krwi występuje wtedy, kiedy jest jakaś przeszkoda dla płynącej krwi. Można to porównać do płynącej wody w strumieniu czy rzece. Kiedy woda płynie spokojnie, jest cicho. Gdy jednak pojawiają się kłody na torze wody - słyszalne są głośniejsze dźwięki. W sercu takie dźwięki określamy jako szmery sercowe.

Patrząc na budowę serca widoczne są komory i przedsionki, aorta i tętnica płucna. Między nimi znajdują się zastawki serca. Służą one utrzymaniu jednostronnego kierunku przepływu krwi z przedsionków do komór (zastawki przedsionkowo-komorowe) oraz z komór do aorty i tętnicy płucnej (zastawka aorty i pnia płucnego). Jeśli zastawki są zmienione, nieszczelne lub zwężone, działają jak kłoda na rzece, powodując zawirowania płynącej krwi. Jest to właśnie turbulentny przepływ, który słyszalny jest jako szmer sercowy.Inną przyczyną szmerów sercowych może być brakująca część mięśnia pomiędzy komorami (ubytek przegrody międzykomorowej) lub nieprawidłowe połączenie aorty i tętnicy płucnej (przetrwały przewód tętniczy).

Rysunek autorstwa Natalii Niziołek

Rzadko szmery występują z innych przyczyn nie związanych z chorobą serca. Są to poza-sercowe przyczyny szmerów - jak np. gdy we krwi znajduje się zbyt mała liczba czerwonych krwinek (anemia) lub zbyt duża liczba białych krwinek (leukocytoza, jak przy infekcjach) czy też, kiedy dochodzi do podwyższonej ciepłoty ciała (gorączka)lub z powodu zbytniej ekscytacji zwierzęcia - kiedy serce pompuje krew szybciej i mocniej niż zwykle.Podczas badania klinicznego (stetoskopem) nie jesteśmy w stanie stwierdzić jaki rodzaj szmeru występuje, konieczne są badania dodatkowe.

Co to znaczy, że szmer jest niewinny?
Zdarzają się również tzw. niewinne szmery sercowe. Takie szmery zdarzają się u szczeniakówi kociaków. Są one ciche i powinny zaniknąć w pierwszych miesiącach życia psa. Rzadko zdarzają się u dorosłych psów i kotów.

Czym się różni szmer wrodzony od nabytego?
Wrodzony szmer sercowy słyszalny jest od urodzenia i jest związany z wrodzonymi wadami serca. Szmer nabyty związany jest z nabytą chorobą serca i pojawia się w późniejszym wieku zwierzęcia. Najczęściej stwierdzamy szmery sercowe u psów ze zwyrodnieniowymi zmiana zastawki dwudzielnej (tzw. endokardioza zastawki dwudzielnej).

Skala i lokalizacja szmerów
Szmery mogą być ciche, umiarkowane bądź głośne.Czasami, jak np. w chorobie zwyrodnieniowej zastawek, głośność szmeru koreluje z zaawansowaniem choroby. W innych przypadkach, jak w niektórych wadach wrodzonych serca, im głośniejszy szmer, tym łagodniejsza wada. Ocena stopnia głośności szmerów jest jednak subiektywna i konieczne są bardziej szczegółowe badania, by ocenić dokładne zaawansowanie choroby. Dokładne określenie umiejscowienia szmeru pomaga lekarzom określić wstępne podejrzenie co do choroby serca. Wraz z innymi parametrami (wiek, rasa, objawy chorobowe) skala i lokalizacja szmerów jest niezbędnym pierwszym krokiem w diagnostyce chorób serca. Warto podkreślić, że pies czy kot może mieć chorobę serca jeszcze przed wystąpieniem szmerów sercowych. Z kolei brak szmerów sercowych nie gwarantuje zdrowego serca, wtedy jednak choroba nie prowadzi do objawów chorobowych.

Co zrobić, jeśli u Twojego zwierzęcia występuje szmer sercowy?

PSY
W przebiegu większości nabytych chorób serca u psów szmery sercowe zachowują się w sposób typowy. Doświadczony lekarz weterynarii zajmujący się kardiologią jest w stanie często postawić wstępne rozpoznanie choroby serca. Do ostatecznego rozpoznania jednak konieczne jest badanie echokardiograficzne = echo serca.

KOTY
Samo osłuchiwanie serca jest niewystarczające. U kotów zarówno łagodne szmery lub ich brak nie wyklucza ciężkiej choroby serca, a szmery ciche do umiarkowanych mogą występować bez choroby serca. Stąd koty, u których podejrzewamy chorobę serca lub rasy predysponowane do chorób serca powinny mieć wykonane badanie echokardiograficzne.

Objawy choroby serca, czyli zmiany zachowania i/ lub wyglądu psa wynikające z choroby serca, występują dopiero kiedy choroba serca jest zaawansowana. Kiedy choroba serca jest w fazie początkowej, łagodna, właściwie nie widać oznak choroby serca. Typowe objawy ciężkiej choroby serca to szybkie męczenie się, ciężki lub szybki oddech, kaszel, zasłabnięcia i /lub omdlenia.

Choroby serca mogą być łagodne, umiarkowane lub ciężkie. Łagodna postać choroby, a nawet większość umiarkowanie nasilonych chorób, nie prowadzi do zauważalnych zmian w zachowaniu psów. To nie znaczny, że te zwierzęta nie mają choroby serca, tylko że choroba nie jest na tyle ciężka, by doprowadzić do istotnego upośledzenia pracy serca. Wykonując badania dodatkowe, np. profilaktyczne badania echokardiograficzne zwierząt hodowlanych lub starszych psów, jesteśmy w stanie rozpoznać łagodną postać czy początkową fazę choroby serca. W niektórych przypadkach już we wczesnej bezobjawowej fazie choroby serca można wprowadzić leczenie mające na celu wydłużyć bezobjawowy okres choroby, a co za tym idzie często wydłużyć życie chorego psa.

Jakie są objawy choroby serca u psów?

Wersja krótka:

Brak widocznych objawów chorobowych przy łagodnej chorobie serca.
Objawy choroby serca widoczne są, kiedy choroba serca jest zaawansowana i mogą obejmować jeden lub wiele z poniższych:

Wersja dla dociekliwych:

Choroby serca możemy podzielić na wrodzone i nabyte. W dużym uproszczeniu możemy przyjąć, że u szczeniąt występują wady wrodzone, natomiast u starszych psów możemy spodziewać się chorób nabytych. W obu przypadkach, wad wrodzonych i chorób nabytych, choroba serca może być łagodna, umiarkowana lub ciężka. Dlatego psy z wrodzoną czy nabytą chorobą serca o łagodnym nasileniu nie będą miały objawów chorobowych. Lekarz weterynarii podczas badania klinicznego może u tych zwierząt jednak stwierdzić nieprawidłowości, najczęściej szmery sercowe i / lub arytmie. W większości przypadków nawet umiarkowane wrodzone czy nabyte choroby serca nie prowadzą do zauważalnych zmian w zachowaniu psa. Wynika to z faktu, że łagodne - umiarkowane choroby serca nie upośledzają pracy serca na tyle, by stan pacjenta się załamał. Trzeba podkreślić, że brak objawów chorobowych nie zawsze oznacza brak choroby serca. Ważne również jest to, że choroby te mogą postępować i po pewnym czasie może dojść do ciężkiej postaci choroby serca. Wtedy też, prędzej czy później, możemy spodziewać się objawów chorobowych. Dlatego tak ważne są badania profilaktyczne, które przygotowują pacjentów i ich opiekunów na to, co może się wydarzyć w przyszłości (czyli niewydolność serca) oraz często umożliwią w odpowiednim momencie wprowadzenie wczesnego leczenia mającego na celu wydłużyć bezobjawowy etap choroby serca.

Szczeniaki

U szczeniaków możemy spodziewać się wrodzonych wad serca. Ciężkie wady prowadzą u szczeniąt do gorszego rozwijania się i mniejszego wzrostu w porównaniu do pozostałych zdrowych osobników z miotu. Mniej nasilone wady wrodzone mogą prowadzić do objawów chorobowych w późniejszym wieku, np. w pierwszych miesiącach życiach lub nawet po upływie kilku lat. Szczeniaki z łagodnymi wadami serca mogą nigdy nie mieć objawów chorobowych i często nie wymagają leczenia. W większości przypadków jednak, wada w miarę rozwijania się szczeniaka będzie prowadziła do objawów chorobowych.

Chcielibyśmy zawsze rozpoznać wady wrodzone serca u szczeniaków, a nie kiedy będą to psy dorosłe. W przypadku łagodnych wad serca, które nie dają objawów chorobowych, często wady pozostają niewykryte, jeśli pies nie jest rutynowo badany. Główny objaw podczas wizyty u lekarza weterynarii to obecność szmerów sercowych. Dlatego tak ważne jest, by szczeniaki były rutynowo osłuchiwane przy okazji wszelkich wizyty u lekarza weterynarii.

Wady serca w obrębie aorty, lewej komory, zastawki dwudzielnej (tzw. mitralnej) i/lub lewego przedsionka mogą prowadzić do objawów związanych z obrzękiem płuc:

Wady serca w obrębie tętnicy płucnej, prawej komory, zastawki trójdzielnej i/lub prawego przedsionka mogą prowadzić do objawów związanych z wodobrzuszem (obecnością płynu w jamie brzusznej):

Wady siniczne to wrodzone wady serca, na skutek których pewna objętość krwi omija krążenie płucne i w związku z tym nie pobiera tlenu. Przykładem jest tetralogia Fallota, czy też ubytki przegrody międzyprzedsionkowej czy międzykomorowej wraz z wysokim ciśnieniem w prawych jamach serca. Krew bez tlenu w tych przypadkach trafia do wszystkich narządów i tkanek prowadząc do objawu sinicy. Zwierzęta te oprócz różnych w/w objawów będą również miały fioletowy czy niebieski kolor błon śluzowych - czyli dziąseł, spojówek, błon śluzowych w okolicy pochwy czy napletka:

Nieco inaczej wygląda to w przypadku chorób nabytych serca, które występują u psów dorosłych. Najczęściej występujące nabyte choroby serca psów to przewlekła zwyrodnieniowa choroba zastawki dwudzielnej (tzw. endokardioza) i kardiomiopatia rozstrzeniowa. Do pewnego etapu przebiegają one bezobjawowo. Często choroba wykryta jest przypadkiem podczas osłuchiwania serca stetoskopem np. przy okazji corocznego szczepienia. Nabyta choroba serca rozwija się miesiącami, nawet latami. W początkowym etapie choroby serca, pies nie ma żadnych objawów chorobowych związanych z sercem. Serce będzie się powiększać, jego praca będzie stopniowo coraz bardziej upośledzona i powoli doprowadzi do typowych objawów. Opiekunowie często tłumaczą wiele tych objawów starszym wiekiem swojego psa seniora, bowiem faktycznie zaawansowana choroba sera często występuje u starszych osobników. Najczęstsze objawy ciężkiej choroby serca to:

Objawy choroby serca, czyli zmiany zachowania i/ lub wyglądu kota wynikające z choroby serca, występują dopiero kiedy choroba serca jest zaawansowana. Kiedy choroba serca jest w fazie początkowej, łagodna, właściwie nie widać oznak choroby serca. Typowe objawy ciężkiej choroby serca to szybkie męczenie się, ciężki lub szybki oddech, kaszel, zasłabnięcia i /lub omdlenia.

Choroby serca mogą być łagodne, umiarkowane lub ciężkie. Łagodna postać choroby, a nawet większość umiarkowanie nasilonych chorób, nie prowadzi do zauważalnych zmian w zachowaniu psów i kotów. To nie znaczy, że te zwierzęta nie mają choroby serca, tylko że choroba nie jest na tyle ciężka, by doprowadzić do istotnego upośledzenia pracy serca. Wykonując badania dodatkowe, np. profilaktyczne badania echokardiograficzne zwierząt hodowlanych lub starszych psów i kotów, jesteśmy w stanie rozpoznać łagodną postać czy początkową fazę choroby serca. W niektórych przypadkach już we wczesnej bezobjawowej fazie choroby serca można wprowadzić leczenie mające na celu wydłużyć bezobjawowy okres choroby, a co za tym idzie często wydłużyć życie chorego kota.

Jakie są objawy choroby serca u kotów?

Wersja krótka:

Brak widocznych objawów chorobowych przy łagodnej chorobie serca.
Objawy choroby serca widoczne w przebiegu zaawansowanej choroby serca mogą obejmować jeden lub wiele z poniższych:

Wersja dla dociekliwych:

Kociaki:

U kociaków z chorobą serca możemy spodziewać się wad wrodzonych serca. Ciężkie wady sera prowadzą do zauważalnych zmian wyglądu lub zachowania kociaka. Często pierwszym niepokojącym objawem jest gorszy rozwój kociaka, szczególnie w porównaniu do pozostałych osobników z miotu. Kociaki mogą być w gorszej formie, nie dorównują pozostałym kociakom w zabawie, mogą mieć problemy z oddychaniem czy z pobieraniem pokarmu, dużo śpią, niechętnie się bawią lub szybko odstępują od zabawy ze względu na ogólną słabość lub problemy z oddychaniem. W przypadku łagodnych wad serca, niekiedy nawet umiarkowanych, jedyny objaw to obecność szmerów sercowych, które wysłuchać może lekarz weterynarii. Wady wrodzone serca w miarę rozwijania się kociaka mogą prowadzić do niepokojących nasilających się objawów:

Dorosłe koty

U kotów dorosłych nabyte choroby serca stopniowo się nasilają, dlatego na początku nie dają widocznych objawów chorobowych. Ten okres bezobjawowy u kotów często trwa latami. Kiedy choroba serca jest zaawansowana, koty pokazują często jedynie subtelne objawy. Wynika to z ich charakteru - często ukrywają złe samopoczucie. Niekiedy pierwszą oznaką, że coś jest „nie tak” to zmiana zachowania kota, niechęć do głaskania, unikania kontaktu ze swoim opiekunem, utrata apetytu. Są to objawy niespecyficzne, które mogą występować po prostu wtedy, kiedy kot się źle czuje. W innych przypadkach pierwszym objawem choroby serca jest szmer sercowy bądź nierówny rytm serca stwierdzane przez lekarza weterynarii podczas osłuchiwania kota stetoskopem.Ponieważ koty tak dobrze ukrywają swoje choroby, ważne jest zgłoszenie się do lekarza weterynarii, jeśli zauważy się jakikolwiek niepokojący objaw u swojego kota. Subtelne objawy choroby serca u kotów to:

Bardziej zauważalne objawy choroby serca u kotów:

Choroba zatorowo-zakrzepowa

Większość chorób serca u kotów może doprowadzić do choroby zatorowo-zakrzepowej. Nie jest to równoznaczne z tym, że każdy kot z chorobą serca będzie miał chorobę zatorowo-zakrzepową, jednak u każdego kota takie ryzyko istnieje. Wynika to z faktu, że choroby serca u kotów najczęściej powodują powiększenie się lewego przedsionka. W dużym lewym przedsionku przepływ krwi jest znacznie spowolniony w porównaniu do zdrowego serca. To z kolei predysponuje do powstania skrzepliny w lewym przedsionku. Taka skrzeplina może przedostać się z lewego przedsionka do lewej komory, a stamtąd wędruje przez aortę, aż dociera do zbyt wąskiego naczynia krwionośnego, gdzie utyka i zatrzymuje dalszy przepływ krwi (powoduje zator). Najczęściej taka skrzeplina przedostaje się do tętnic udowych, które doprowadzają krew do tylnych nóg prowadząc do porażenia jednej lub obu tylnych kończyn. Rzadziej skrzeplina zatka lub zawęzi tętnice doprowadzające krew do przedniej kończyny, mózgu, płuc, nerek, czy nawet krezki.

W przypadku choroby zatorowo-zakrzepowej objawy chorobowe są nagłe i ciężkie, wręcz dla kota i opiekunów przerażające:

Objawy te wymagają szybkiej interwencji w lecznicach zajmujących się chorobami serca lub dysponujących ostrym dyżurem. W przypadkach, kiedy taki epizod wydarzy się nocą, podczas świąt, niedzielnych dyżurów, należy niezwłocznie szukać pomocy w lecznicach dysponujących ostrym dyżurem.

Choroba zatorowo-zakrzepowa

Choroba zatorowo-zakrzepowa, zwana również zakrzepicą, występuje na skutek różnych chorób, m.in. jako powikłanie pooperacyjne, wtórnie do chorób zwiększających ryzyko powstania zatorów (np. choroba Cushinga, nowotwory, sepsa, enteropatia i nefropatia białkogubna, zapalenie trzustki, FIP, i inne) a nawet na skutek urazów. U kotów jest to częste powikłanie wynikające z powiększenia serca i spowolnionego w nim przepływu krwi.

Większość chorób serca u kotów może doprowadzić do choroby zatorowo-zakrzepowej. Nie jest to równoznaczne z tym, że każdy kot z chorobą serca będzie miał chorobę zatorowo-zakrzepową, jednak u każdego kota takie ryzyko istnieje. Wynika to z faktu, że choroby serca u kotów najczęściej powodują powiększenie się lewego przedsionka. W dużym lewym przedsionku przepływ krwi jest znacznie spowolniony w porównaniu do zdrowego serca. To z kolei predysponuje do powstania skrzepliny w lewym przedsionku. Taka skrzeplina może przedostać się z lewego przedsionka do lewej komory, a stamtąd może przemieścić się przez aortę, aż do wąskich naczyń krwionośnych, gdzie utyka i zatrzymuje dalszy przepływ krwi (powoduje zator). Najczęściej taka skrzeplina przedostaje się do tętnic udowych, które doprowadzają krew do tylnych nóg. Prowadzi to do porażenia jednej lub obu tylnych kończyn. Rzadziej skrzeplina zatka lub zawęzi tętnice doprowadzające krew do przedniej kończyny, mózgu, płuc, nerek, czy nawet krezki.

W przypadku choroby zatorowo-zakrzepowej objawy chorobowe są nagłe i ciężkie, wręcz dla kota i opiekunów przerażające:

- nagła kulawizna lub wręcz całkowita utrata możliwości ruszania nogą/ami,

- głośna wokalizacja, szczególnie przy próbach dotyku kończyn (wynikająca z bólu niedokrwionych kończyn),

- sine opuszki zmienionej kończyny,

- zimne zmienione kończyny.

Objawy te wymagają szybkiej interwencji w lecznicach zajmujących się chorobami serca. W przypadkach, kiedy taki epizod wydarzy się nocą, podczas świąt, niedzielnych dyżurów, należy niezwłocznie szukać pomocy w lecznicach dysponujących ostrym dyżurem.

Często u kotów chorujących na serce wprowadzamy leczenie mające na celu zminimalizowanie ryzyka powstania takich zatorów. Ponieważ choroba zatorowo-zakrzepowa może być pierwszym objawem choroby serca, warto profilaktycznie badać koty, szczególnie te należące do ras predysponowanych do kocich kardiomiopatii (np. kardiomiopatia przerostowa).

Zastoinowa niewydolność serca to sytuacja w której na skutek złej pracy serca gromadzi się płyn wstecz do odpowiedniej jego strony serca. W przypadku chorób dotyczących lewej strony serca, czyli lewej komory, zastawki dwudzielnej, lewego przedsionka, aorty, zastawki aortalnej, płyn ten będzie się gromadził w płucach. Wynika to z fizjologicznego kierunku przepływu krwi - w zdrowiu krew płynie z płuc do lewego przedsionka, przez zastawkę dwudzielną (zwaną też mitralną), do lewej komory, przez zastawkę aortalną, następnie do aorty i na obwód do naczyń krwionośnych całego ciała.

W przypadku ciężkich chorób serca przebiegających po lewej stronie serca krew nie będzie odpowiednio pompowana dalej do przodu co skutkuje jej zaleganiem coraz dalej, najpierw w naczyniach żylnych doprowadzających krew do lewego przedsionka, potem w samych płucach, aż przy większym nasileniu choroby płyn ten zacznie wydostawać się z naczyń płucnych do drobnych pęcherzyków oddechowych. Stan ten określamy jako obrzęk płuc.

Obrzęk płuc to sytuacja, w której płyn gromadzi się w płucach (w przestrzeni śródmiąższowej płuc oraz w pęcherzykach płucnych). Obrzęk płuc najczęściej wynika z ciężkiej choroby serca (zastoinowa niewydolność serca). Są jednak również inne przyczyny mogące prowadzić do niesercowego obrzęku płuc - np. skutek ciężkich chorób układu oddechowego (np. zespół ostrej niewydolności oddechowej, ARDS), porażenia prądem, obstrukcji dróg oddechowych, nefropatii lub enteropatii białkogubnej.

Obrzęk płuc, jest sytuacją zagrażającą życiu i prowadzi do objawów oddechowych – duszności, szybkiego oddechu, często kaszlu. Konieczna jest pilna pomoc w placówkach dysponujących ostrym dyżurem. Po ustabilizowaniu stanu klinicznego wskazana jest konsultacja kardiologiczna.


Jeśli choroba serca dotyczy prawej strony serca, jej ciężka postać doprowadzi do prawostronnej zastoinowej niewydolności. Choroby serca w tym przypadku mogą obejmować prawą komorę, zastawkę trójdzielną, prawy przedsionek, tętnicę płucną oraz zastawkę pnia płucnego.

W ciężkim stanie tej grupy chorób dotyczącej prawej strony serca krew cofa się do prawego przedsionka a dalej do żył głównych i jamy brzusznej. W tym wypadku płyn gromadzi się w jamie brzusznej (u kotów ze względu na charakter krążenia też i w klatce piersiowej). Płyn w jamie brzusznej, nazywany wodobrzuszem, powoduje powiększenie obrysu jamy brzusznej. Niekiedy jest taki stan błędnie interpretowany jako utycie psa. Wodobrzusze, podobnie jak obrzęk płuc, może wynikać nie tylko z ciężkiej choroby serca, ale i z różnych chorób ogólnych (w tym chorób np. nerek i wątroby). Podobnie jak obrzęk płuc wymaga pilnej konsultacji.

Często słyszymy, że kaszlący pies to pies z chorobą serca. Jak to możliwe, że pies kaszlący jednak latami żyje z chorobą serca? Czy to prawdziwy kaszel sercowy? Jak jest naprawdę?

Prawdziwy kaszel sercowy spowodowany jest zaawansowaną chorobą serca, która prowadzi do gromadzenia się płynu w płucach (tzw. obrzęk płuc). Gromadzenie się płynu w najdrobniejszych drogach oddechowych może prowadzić do ich podrażnienia, co wywołuje mechanizm obronny organizmu jakim jest kaszel. Kiedy płyn powstający w trakcie obrzęku płuc przemieszcza się do większych dróg oddechowych zauważamy pienistą wydzielinę pojawiającą się z nosa lub w wykrztusinach. Obrzęk płuc może występować w wielu chorobach serca jako końcowy skutek ciężkiej postaci danej choroby. Psy i koty z obrzękiem płuc zwykle pokazują inne dodatkowe objawy jak np. ciężki oddech, szybki oddech, szybkie męczenie się (koty zwykle się chowają), brak apetytu. Większość psów z obrzękiem płuc kaszle, ale brak tego objawu nie wyklucza obrzęku płuc. Natomiast ciekawe jest to, że większość kotów z obrzękiem płuc nie kaszle. U tego gatunku najczęściej kaszel jest związany z chorobą układu oddechowego.

Uwaga: objawy obrzęku płuc wymagają szybkiej interwencji, jest to stan zagrożenia życia i należy niezwłocznie udać się do najbliższej przychodni weterynaryjnej.

Drugi rodzaj kaszlu sercowego to kaszel, który spotykamy u wielu psów małych ras. Faktycznie występuje on w wielu chorobach serca, kiedy jest ono znacznie powiększone. Pierwotna przyczyna leży jednak w chorobie dróg oddechowych. Psy małych ras w starszym wieku mają predyspozycje do zwyrodnieniowej choroby zastawki dwudzielnej (tzw. endokardiozy), oraz do przewlekłych chorób górnych dróg oddechowych. Wszelkie choroby dróg oddechowych są związane z ich większą drażliwością, a powiększone serce jest właśnie takim czynnikiem drażniącym. Zatem każda choroba prowadząca do istotnego powiększenia serca będzie potencjalnie związana z kaszlem na skutek tej prostej zależności. Ten drugi rodzaj kaszlu jest dla nas niesłychanie ważny, bowiem to on bardzo często naprowadza nas na chorobę serca. Wtedy musimy pamiętać o tym, by zająć się sercem, ale również drogami oddechowymi. Zmiany dróg oddechowych często wiązane z kaszlem sercowym to przewlekłe zapalenie oskrzeli i tchawicy, zapadanie tchawicy czy oskrzeli, kaszel kenelowy, refluks żołądkowo-przełykowy, rzadziej spotykane zmiany to katar spływający do gardła, nowotwory, czy zmiany krtani.

Jakie badania serca wykonać u szczeniaków i kociaków?

Warto rozważyć badanie profilaktyczne serca u szczeniaków i kociaków ras predysponowanych do wrodzonych wad serca. Badania profilaktyczne pod kątem wad wrodzonych serca są dwojakie:

- Badanie osłuchowe, które pozwala wychwycić większość chorób serca (uwaga - większość, nie znaczy wszystkie). Badanie to jest mniej dokładne dlatego, że ludzkie ucho nie jest w stanie wychwycić wszystkich dźwięków związanych ze zmianami chorobowymi serca (czyli ludzkie ucho jest mniej dokładne niż aparat echokardiograficzny). Jest to jednak dopuszczalne badanie przesiewowe, mające na celu wykryć bardziej poważne wady wrodzone u zdrowo wyglądających i zachowujących się zwierząt. Jest to rozsądne badanie u młodych osobników, jako wstępna ocena stanu serca pod warunkiem, że wszystkie strony zdają sobie sprawę z jej ograniczeń, bowiem łagodne wady nie dające szmerów sercowych mogą zostać niewychwycone.

- Badanie echokardiograficzne jest najlepszym badaniem wykluczającym wrodzone wady serca u psów ras predysponowanych oraz u wszystkich kotów. Jest to specjalne badanie ultrasonograficzne polegające na ocenie serca w czasie rzeczywistym. Podczas badania badamy przepływy krwi wewnątrz jam serca, aorty i tętnicy płucnej, oceniamy czynność skurczową i rozkurczową komór oraz wielkości jam serca i grubości jego ścian. W przypadku wykrycia wrodzonej wady serca badanie to pozwala ocenić jaki jest stopień jej nasilenia (wady mogą być łagodne, średnie lub ciężkie) oraz pomaga w odpowiednim doborze leczenia.

Ważne uwagi:

- Jedna z wrodzonych wad serca, podzastawkowe zwężenie aorty, rozwija się w pierwszych miesiącach życia, dlatego badanie osłuchowe oraz badanie echokardiograficzne wykonane we wczesnych tygodniach /miesiącach życia szczeniaka są jedynie orientacyjne / tymczasowe. Może się tak zdarzyć, że szczeniak np. 6 tygodniowy będzie miał prawidłowy wynik obu w/w badań, natomiast już w wieku 9 miesięcy stwierdzona zostanie wada podzastawkowego zwężenia aorty. Dlatego badania zwierząt przed osiągnięciem 1 roku życia są tymczasowe, ostateczne wykluczenie wad wrodzonych serca wydaje się dla psów i kotów po ukończeniu przez nich 1 roku życia.

- Jeśli nie orientujecie się Państwo jakie choroby występują w danej rasie, służymy pomocą merytoryczną. Przed wizytą można do nas napisać (kardiowet.wawa@gmail.com) lub zadzwonić (22-858-8062), chętnie odpowiemy na pytania.

- Warto pamiętać, że u szczeniąt / kociąt wykluczamy (albo wykrywamy) wrodzoną wadę serca. Jednak ta informacja nie odzwierciedla stanu serca w późniejszym okresie życia, szczególnie w starszym wieku. Choroby nabyte serca mogę wystąpić w każdym wieku psa czy kota.

- Rasy psów z predyspozycją do wad wrodzonych serca będą się różniły w zależności od popularności ras na danym terenie (kontynencie, kraju, a nawet tylko jego obszarze). U kotów wady wrodzone serca nie są do tego stopnia uzależnione od ich ras. Dla dociekliwych link do naszej publikacji sprzed kilku lat na temat wad wrodzonych w Polsce:

- 201710651656.pdf (medycynawet.edu.pl)

- 201710647650.pdf (medycynawet.edu.pl)

Kichanie wsteczne składa się z gwałtownych, krótkich okresów głośnego wdychania powietrza. Psy mają wyciągniętą głowę, zamkniętą jamę ustną, wargi są wciągane do jamy ustnej, a łokcie odwiedzione. Jest to prawidłowy odruch obronny, spowodowany podrażnieniem błony śluzowej tylnej części gardła, który ma służyć usunięciu czynnika drażniącego, porównujemy go więc często do naszego kichania. Kichanie wsteczne można zatrzymać wywołując połykanie lub wstrzymując oddech, w tym celu można odpowiednio pomasować okolicę gardła lub zatkać nos. Jednak z reguły odruch ten mija samoistnie po około minucie.

Widok psa mającego atak kichania wstecznego może przestraszyć opiekuna, czasem do tego stopnia, że zgłaszany jest jako drgawki czy krztuszenie się. Kichanie wsteczne nie wpływa negatywnie na zdrowie psa. U psów ras brachycefalicznych (np. mopsy, buldogi, boston teriery) może wyglądać to groźniej i powodować większe konwulsje w porównaniu do innych ras psów ze względu na ich problemy z oddychaniem, ale również u nich nie ma to złego wpływu na zdrowie po zakończeniu epizodu.

Przyczyną kichania wstecznego może być  podrażnienie błony śluzowej, np. przez wdychanie czynników drażniący czy kurzu podczas węszenia. Bodźcem może też być nagła zmiana temperatury (np. zimą, kiedy pies wychodzi z ciepłego domu na zewnątrz), ale również duża ekscytacja. W rzadszych przypadkach, szczególnie jeśli kichanie wsteczne zdarza się często, nasila się lub epizody się przedłużają, należy szukać groźniejszych przyczyn tych epizodów.

Do takich przyczyn mogą należeć:
- roztocza jam nosowych,
- alergie powodujące podrażnianie tylnej części gardła,
- infekcje górnych dróg oddechowych,
- zapadająca się tchawica,
- polipy, ciała obce i nowotwory w nosie lub gardle.

Choroby powodujące przedostawanie się śluzu do tylnej części gardła mogą również powodować kichanie wsteczne. Są to choroby takie jak zapalenie płuc, przełyk olbrzymi lub przewlekłe wymioty. Aby takie przyczyny zdiagnozować wykonuje się szereg badań, w tym zdjęcia RTG czaszki, rinoskopię i tomografię komputerową głowy.

Kichanie wsteczne jest objawem i nie da się go leczyć, można jednak leczyć chorobę podstawową (przyczynę tego objawu), jeśli taka istnieje i zostanie zdiagnozowana.